Biến chủng BA.5 nguy hiểm đến đâu?
Biến chủng BA.5 lây lan nhanh chóng và có thể làm mất khả năng miễn dịch với vắc-xin và các nhiễm bệnh tự nhiên, nhưng ít gây ra các triệu chứng nặng.
Sau nhiều tuần giảm liên tiếp, số ca nhiễm Covid-19 đã tăng quay về ở nhiều khu vực, chủ yếu do biến chủng phụ của Omicron là BA.5. Tổ chức Ƴ tế Thế giới (WHO) đã xếp đây là nhóm “biến chủng đáng lo ngại” và khuyến cáo các nước nên cảnh giác hơn.
Ngày 27/6, Giáo sư Phan Trọng Lân, Cục trưởng Ƴ tế dự phòng, Bộ Ƴ tế, cho biết Việt Nam cũng đã ghi nhận ca nhiễ BA.5. Ông Lân cho biết sự xâm nhập của các biến chủng mới đã được cảnh báo trước và là điều không thể tránh khỏi đối với việc mở cửa giao lưu kinh tế và thực hành các bình thường mới.
BA.5 xuất hiện lần đầu ở ở Nam Phi vào tháng 1, tạo ra và giảm làn sóng tương đối nhỏ vào tháng 5. Tuy nhiên, ở Bồ Đào Nha, các biến chủng đã được báo cáo có 80% trường hợp nhiễm mới. Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Hoa Kỳ (CDC) ước tính rằng BA.5 chiếm hơn 21% số ca mắc hiện giờ ở Hoa Kỳ.
BA.5 cũng đã xuất hiện ở Bồ Đào Nha, Đức, Anh, Đan Mạch, Pháp, Áo, Bỉ, Hồng Kông, Úc, Canada, Israel, Na Uy, Pakistan, Tây Ban Nha và Thụy Sĩ.
Khả năng trốn tránh miễn dịch
BA.5 có cùng nguồn gốc ḏi truyền với chủng Omicron trước đó.Nó có một đột biến riêng biệt là L452R và F486V có trong protein gai, giúp virus bám vào vật chủ và né tránh phản ứng miễn dịch của cơ thể.
Giáo sư Paul Bieniasz thuộc Đại học Rockefeller cho biết BA.5 có thể vượt qua các rào cản kháng thể do tiêm chủng hoặc đã bị nhiễm bệnh trước đó. Để xác nhận điều này, các nhà khoa học tại Đại học Columbia đã thử nghiệm kháng thể từ các người trước đây đã bị nhiễm Omicron. Họ nhận thấy rằng chúng có hiệu quả ngăn ngừa đối với BA.1 và BA.2, nhưng giảm tác dụng nhiều lần trước BA.5.
Các nhà khoa học cho rằng đây là một phần của xu hướng tự nhiên trong quá trình tiến hóa của virus.
Giáo sư Bieniasz cho biết: “Các biến chủng trong tương lai có nhiều đột biến khiến chúng có thể tránh được các kháng thể mà con người tạo ra sau đó tiêm chủng hoặc đã nhiễm vi rút”.
Dễ lây lan, chưa chắc có triệu chứng nặng
Theo đánh giá của các chuyên gia, BA.5 có tốc độ lan truyền nhanh hơn so với phiên bản Omicron trước đó. CDC Hoa Kỳ ước tính rằng hai biến phụ BA.5 và BA.4 cùng xuất hiện trong tuần trước hết của tháng 5, chiếm khoảng 1% tổng số ca nhiễm trên toàn quốc, đến ngày 11 tháng 6, tỷ lệ lây nhiễm đã tăng lên 22%.
So sánh trong cùng một khu vực địa lý, Giáo sư Trevor Bedford thuộc Khoa Ƴ tế Công cộng tại Đại học Fred Hatch nhận thấy có tốc độ tăng trưởng BA.2 là 0,05 mỗi ngày, BA.2 có tốc độ tăng trưởng là 0,05 mỗi ngày. Trong khi tốc độ tăng trưởng BA.5 và BA.4 là mỗi ngày. là 0,09 và 0,14 mỗi.
Giáo sư Bedford cho biết: “Điều này cho thấy BA.5 và BA.4 dễ lây lan hơn (có thể do đột biến F486V và các đột biến khác trong bộ gen). Chúng tôi suy đoán rằng BA.4 và BA.5 có thể tăng nhanh hơn BA.2 và BA.2.12.1”.
Tuy nhiên, BA.5 hình như không gây ra các triệu chứng nguy hiểm. Theo một vài chuyên gia, nguyên nhân là do chủng vi khuẩn mới lây lan ở đường hô hấp trên (mũi họng) hơn ở phổi và ít tử vong hơn so với giai đoạn trước đại dịch.
Các chuyên gia vẫn chưa đưa ra kết luận về các triệu chứng đặc trưng của BA.5. Tuy nhiên, họ cho rằng các triệu chứng của bệnh nhân như nghẹt mũi, đau toàn thân, đau họng, hắt hơi, đau đầu, ho và khó chịu, giống với chủng Covid-19 trước đó.
Tác động đến vaccine và phương pháp điều trị
Thông thường, hiệu quả phòng bệnh của vaccine giảm dần theo thời gian. Tóm lại, “không ai được bảo vệ hoàn toàn khỏi BA.5”, nhà virus học Alex Sigal, người đứng đầu Viện Sigal tại Viện Nghiên cứu Sức khỏe châu Phi cho rằng: Dù rằng đã được tiêm phòng nhưng mọi người vẫn có thể bị nhiễm vi rút, điều này sẽ xảy ra thường xuyên hơn so với các biến chủng trong quá khứ.
“Hầu hết các kháng thể này đã lỗi thời. Hiện giờ, Eli Lilly chỉ phát triển một phương pháp điều trị đặc biệt cho Omicron, nhưng các phương pháp điều trị khác, chẳng hạn như thuốc kháng vi-rút Paxrovid, giúp giảm thiểu triệu chứng nghiêm trọng”, giáo sư Bieniasz nhận định.
Ngoài ra, PGS.TS Trần Đắc Phu, nguyên Cục trưởng Cục Ƴ tế dự phòng (Bộ Ƴ tế), Cố vấn Cao cấp Trung tâm Đáp ứng khẩn cấp các sự kiện ყ tế công cộng, cho biết các nước đã có kinh nghiệm chống dịch trong các đợt trước đó, nên việc BA.5 xuất hiện không đáng lo ngại.
“Chúng ᴛą cần đánh giá đúng mức độ, nguy cơ đến đâu chúng ᴛą sẽ đáp ứng đến đó, tránh hiện tượng đánh giá thấp làm tác động đến kết quả của các biện pháp chống dịch, hoặc ngược lại đánh giá quá cao chúng, có thể dẫn đến các lệnh cấm tác động đến nền kinh tế”.
